روز جهاني تآتر از ديروز تا امروز
نگاهي به پيدايش و تاريخچه
اصغر نصرتي
به منظور بزرگداشت و گسترش هنر تآتر در سراسر دنيا در سال 1947 ميلادي (1326 شمسي) نمايندگان بيست‌وپنج كشور بنا به دعوت سازمان جهاني يونسكو، انستيتوي بين‌المللي تآتر را بنيان نهادند.
در سال 1961 بنا به پيشنهاد مركز تآتر فنلاند (هلسينكي) كه از سوي بسياري از كشورهاي اسكانديناوي نيز حمايت شد، روز جهاني تآتر به يونسكو پيشنهاد شد. اين پيشنهاد در نهمين كنگره‌ي جهاني انستيتوي بين‌المللي تآتر (ITI) مورد تصويب قرار گرفت. و در فستيوال سالانه‌ي پاريس روز بيست‌و‌هفتم مارس به عنوان روز جهاني تآتر تعيين شد.
از آن پس و به همين مناسبت هر ساله از سوي يونسكو و به عبارت ديگر انستيتوي بين‌المللي تآتر، يكي از هنرمندان مشهور جهان براي ارسال پيام انتخاب ميشود و يونسكو اين پيام را به سراسر جهان ارسال مي‌كند. نمايندگي انستيتوي بين‌المللي تآتر در هر كشور نيز بنا به سنت هرساله‌ي خويش آن پيام را به زبان محلي برگردانده و در اختيار مطبوعات كشور و مراكز خبري قرار مي‌دهد.
از سال 1962 كه ارسال پيام مرسوم شد، تا كنون هنرمندان بسياري به اين مناسبت براي اين كار انتخاب شد‌ه‌اند كه از جمله مي‌توان افرادي چون ژان كوكتو (1962)، آرتور ميلر (1963)، لورنس اليويه (1964)، هلنه وايگل (1967)، پيتر بروك (1969 و 1988)، اوژن يونسكو (1976)، مارتين اسلين (1989) را نام برد. (ليست كامل ارسال كنندگان پيام‌ها را در صفحات بعد خواهيد خواند.) ارسال پيام امسال (2001 ) نصيب اديب و نمايشنامه‌نويس يوناني، ياكووُس كامپانلِيس Jakovos Kampanellis ، گشت.
در سطح بين‌الملي تا كنون دو بار اين پيام‌ها در مجموعه‌اي به چاپ رسيده اند؛ يكبار توسط مركز ونزوئلاييِ انستيتوي بين‌المللي تآتر تا سال 1993 و بار ديگر توسط مركز بنگلادشي آن، تا سال 2000.
برگزاري و توجه به روز جهاني تآتر در كشور ما نيز از قدمت طولاني برخوردار است. از جمله مراكزي كه روز جهاني تآتر را در دوران شاه گرامي داشته و به همين مناسبت گه‌گاه مراسمي برپا داشته و يا پيام ارسالي يونسكو را برگردان و در سطح هنرمندان منعكس ساخته‌اند، مركز هنرهاي دراماتيك و جامعه‌ي هنري آناهيتا و … بوده اند. آناهيتا در تابستان 1358 كتابي با عنوان «نگاهي به سي‌و‌پنج سال تآتر مبارز» به مناسبت روز جهاني تآتر انتشار داد كه در آن علاوه بر برخي سخنراني‌ها به همين مناسبت، برگرداني از پيام‌هاي بين‌المللي جهان را از سال 1962 تا 1976 در بر داشت.
در كشور ما تا كنون سنت بر اين بوده كه علاوه بر پيام بين‌المللي، يكي از شخصيت‌هاي فرهنگي ايراني نيز پيام ملي ارسال كند. متاسفانه از آنجا كه ميان حكومت‌ها و برخي از هنرمندان همواره اختلاف بوده و از آنجا كه ميان نهادهاي تآتري غير دولتي نيز همواره توافق و همراهي كامل وجود نداشته است، اين نوع پيام‌هاي ملي چندان جدي گرفته نشده اند.
1. ارسال كنندگان پيام‌هاي روز جهاني تآتر از ابتدا تا كنون
از سال 1962 كه ارسال پيام به مناسبت روز جهاني تآتر مرسوم شد، تاكنون 40 پيام از سوي هنرمندان تآتري و غير تآتري به قرار زير ارسال شده است.
1- ژان كوكتو(1962)،
2- آرتور ميلر (1963)،
3- لاورنس ُاليويه و ژان لوئي‌بارو (1964)،
4- ناشناس (1965)،
5- رنه مائو (1966)،
6- هلنه وايگل (1967)،
7- ميگل آنجل آستورياس(1968)،
8- پتر بروك (1969)،
9- دميتري شوستاكويچ (1970)،
10- پابلو نرودا (1971)،
11- موريس بژار (1972)،
12- لوچينو ويسكونتي (1973)،
13- ريچارد برتون (1974)،
14- الن استوارت (1975)،
15- اوژن يونسكو (1976)،
16- رادو بلي‌گان (1977)،
17- پيام ملي (1978)،
18- پيام ملي (1979)،
19- جانوس وارمينسكي (1980)،
20- پيام ملي (1981)،
21- لارس مالمبورگ (1982)،