تاریخ جهانی تاتر كودكان و نوجوانان (۲)
كریستِل هوف‌مان
برگردان: اصغر نصرتی
جمهوری فدرال آلمان (غربی)
قدیمی‌ترین تاتر كودكان در آلمان غربی “تاتر نوجوانان”() كه بخشی از تاتر شهر نورنبرگ بود، در سال 1948 توسط “هانس‌والتر گـُس‌من”() بنیان گذارده شد. این تاتر به سرپرستی وی و با هنرپیشه‌های تاتر شهر چهار تا پنج نمایش در هر فصل نمایشی به روی صحنه می‌آورد. این نمایش‌ها بر اساس گروه‌های سنی مختلف تنظیم می‌شد.
با حمایت شهر برای “گـُس‌من”میسر شد كه از سال 1960 بارها “هفته‌ی بین‌المللی تاتر نوجوانان”را سازماندهی و برگزار كند. او همچنین ده سال نمایندگی كشورش را در كمیته‌ی اجرایی ASSITEJ ()به عهده داشته است.
در سال 54\1953 تاتر شهر دورتموند نیز، بسان ساختار تاتر شهر نورنبرگ، آغاز به فعالیت‌های تاتری برای كودكان كرد. این فعالیت در دوره مدیریت “گـِرت اُمار لُویت‌نِر”() در 1967 ، به شش نمایش در هر فصل تاتری رسید.
در چهارچوب تاتر دورتمند در سال 76\1975 زیر نظر “پتِر موبیوس”() یك گروه هشت نفره از بازیگران این تاتر تشكیل شد كه هدفشان تنها اجرای نمایش برای كودكان بود.
در سال 1953 “زیگفرید یبست”() تاتر خصوصی كودكان “صحنه‌ی افسانه‌ی مونیخ”() را بنیان گذاشت كه امروز تاتر نوجوانان نامیده می‌شود، در سال 1957 دارای یك سالن نمایش گشت و در آغاز سال 1969 به زیر نظر شهر مونیخ درآمد، و به “كامر اشپیلِ مونیخ”() و “آموزشگاه هنرپیشگی اتو فالكِن‌بِرگ”() پیوست. یكی از وظایف این دو نهاد اخیر آن بود كه سال سوم تحصیلی مراكز خود را به تاتر كودكان اختصاص دهند. ازسال 1973 گروه استقلال خود را بازیافت.
در اواخر سال‌های دهه‌ی 60 و آغاز دهه‌ی 70 گروه تاتر مذكور در عرصه‌ی هنری به یك جهش دست یافت. این جهش بیش از همه نتیجه تلاش برای ایجاد رابطه‌ی تنگاتنگ با تماشاگران نوجوان بود. از همین روی این سال‌ها برای تاتر كودكان آلمان غربی از معنا و مفهومی جدّی برخوردار است.
جوانان روشنفكر() بعد از سال 1968 كشف كردند كه می‌توانند با كودكان كار كنند. چرا كه آنها اساسا به هیچ طبقه‌ی اجتماعی تعلق ندارند. جوانان مذكور می‌خواستند، با شیوه‌ی تربیتی ضدِ تَحَكُمی، خودآگاهی و فضایی آزاد برای رشد و خودشكوفایی كودكان را مهیا كنند. برای احیای چنین فضایی آزاد آنها تاتر كودكان را وسیله‌ی مناسبی می دانستند، اگر كه راهنمای كار را شیوه‌ی “ تاتر پرولتری كودكان”() “والتر بنیامین”() قرار می‌گرفت. با ایجاد چنین تاتری بحث‌های عمومی فراوانی در جامعه شعله‌ور شد. این بحث‌ها اساس شكل‌گیری دو تإـوری متمایز در تاتر كودكان گشت: مُدل كار تاتر همراه كودكان ( مُدل مدرن) بیرون از نهادهای تاتری با اهداف تربیتی و روان‌تربیتی و مُدل كار متكی بر آثار ادبی (مُدل كلاسیك).این تفاوت نگرش در تاتر كودكان در كنفرانس‌ها و در جلسات (1970 در مارل، 1972 در مونیخ) و همچنین نشست نویسندگان در سال 1973 در دورتموند كه به مناسبت بیستمین سالگرد ایجاد تاتر كودكان در این شهر و با همكاری “اتحادیه‌ی تاترهای آلمان” برگزار شده بود، مورد بحی و بررسی قرار گرفت.
تغییر جدی در نمایش‌های كودكان در آلمان غربی با اجرای نمایش‌های “تاتر گریپس”() در برلن غربی آغاز می‌شود. اما ازآنجاكه تاتر كودكان در آلمان وابسته به تلاش‌های فردی بوده است، نمی‌توان از یك رشد پیوسته سخن گفت.
بر این اساس تا پایان دهه‌ی 70 گروه‌های تاتری بسیار مختلفی در آلمان غربی شكل گرفت كه با توجه به شرایط مالی و ساختاری خود به سه دسته‌ی عمومی تقسیم می‌شوند: تاترهای خصوصی، گروه‌های آزاد وبخش ویژه‌ی كودكان درتاترهای دولتی و تاتر شهری. “تاتر كا”() در مونیخ یكی از تاترهای خصوصی است كه به سرپرستی “ولفگانگ آنراتس”() گردانده می‌شود. این گروه به مشكلات نوجوانان مانند بیكاری، اعتیاد و زوج‌گزینی توجه دارد (می‌پردازد). به عنوان نمونه‌های دیگر تاتر خصوصی میتوان از “تاتر نوجوانان(19) ” شهر بن(1969 و “تاتر برای كودكان21 “در هامبورگ ( 1968) به مدیریت “او‌وِه دِكِن”() نلم برد. برای برنامه‌های ویژه‌یی مانند برگزاری “فستیوال جهانی تاتر كودكان” در سال 1975 این گروه از شهر هامبورگ كمك‌های مالی دریافت كرد.
در همان سال “فرانكفورتر اكسپریمِنتا 5”() به تاتر كودكان اختصاص داده شد كه به ویژه گروه‌های آزاد كشورهای اروپایی در آن شركت داشتند.
همچنین در همین سال‌ها در آلمان غربی گروه‌های آزاد بسیاری به وجود آمدند كه گرچه جای ثابتی برای اجرای نمایشهایشان داشتند، اما بیشتر به اجراهای سیار مشغول بودند.- “رامبافت”() در هانوور، “باو اِشته‌له ـ تاتر متحرك جوانان”() در ویسبادن، “اُمِس و اُیمِل”() در كلن، این جمله گروه هستند. گروه اُمس و اُیمل كه نمایشنامه‌هایش توسط اعضای گروه نوشته می‌شود، نه تنها برای خانواده‌ها و یا فقط برای بزرگسالان نیز نمایش اراإـه می‌دهد، بلكه در تاتر خیابانی نیز موفقیت هایی كسب‌كرده‌است.
بعضی از تاترهای دولتی و تاترهای شهر، مثلا در اُبِرهاوزن، مان‌هایم و اِسِن، دست به تاسیس بخش‌های نسبتا مستقلی برای كودكان و نوجوانان زده‌اند. چنین تلاش‌هایی را در راستای ایجاد بخش تاتر كودكان میتوان در تاترهای ایالتی نیز مشاهده كرد. در تاتر “بورگ‌هوف بونه”() ی شهر دینس‌لاكن از 1956 نمایش‌های ویژه‌ی كودكان و نوجوانان سهم ثابتی در كُل برنامه‌ی تاتری آن شهر به خود اختصاص داده اند. سرپرست این تاتر، “كاترین توركز”()، از سال 1975 مدیریت بخش آلمانی ASSITEJ را به عهده دارد.
تاتر ایالتی “بادِن”() در “بروخ‌زال”()، تاتر ایالتی “وورتمبرگ”() در “اسلینگن”() و تاتر ایالتی “وورتمبرگ- هوهِن‌سولِرن”() در توبینگن برای فصل تاتری 81\1980 برای برپایی و گسترش بخش كودكان و نوجوانان خود از كمك مالی ایالت بادن وورتمبرگ برخوردار شدند.
در كتابچه‌یی كه از سوی بخش آلمانی غربی ASSITEJ به طور مرتب سالانه منتشر می‌شود، تمامی گروه‌های كودكان و نوجوانان ثبت می‌شوند.شمار این گروه‌ها تا اكنون در آلمان غربی به صد و پنجاه رسیده است.
***
1 – Theater der Jugend
2 – Hanswalter Gossmann
Internatonale Woche des Theaters der Jugend
3 – Internationale Vereinigung der Kinder- und Jugendtheater
4 – Gert Omar Leutner
5 – Peter Mِbius
6 – Siegfried Jobst
7 – Münchner Mنrchenbühne
9- Theater der Jugend
8 – Münchner Kammerspiele
9 – Otto – Falckenberg – Schauspielschule
– اشاره به جنبش دانشجویی اواخر دهه‌ی 60 و نبرد اجتماعی آندوره است كه موجب تحولات فكری فراوانی در آلمان غربی گشت. (مترجم)
11 – Programm eines proletarischen Kindertheaters
12 – Walter Benjamin
15 – Marl
– Grips Theater برای آگاهی بیشتر در این‌باره به كتاب نمایش شماره 2 ص‌ص182\181 مراجعه كنید.
– تاترهای دولتی آلمان از نقطه‌نظر محل تامین بودجه بر سه دسته اند : كشوری، ایالتی و شهری.
18 – Theater K
19 – Wolfgang Anraths
20- Theater der Jugend
21- Theater für Kinder
17 – Uwe Deeken
18 – Frankfurter Experimenta 5
19 – Rammbaft
20 – die Baustelle – mobiles Jugendtheater
21 – ضmmes & Oimel
22 – Burghofbühne
23 – Kathrin Türks
24 – Baden
25 – Bruchsal
26 – Württemberg
27 – Esslingen
28 – Württemberg – Hohenzollern