تاتر برونمرزی ایرانیان ۷

پیش به سوی تکمیل آرشیو تاتر

محاکمه ایرج میرزا/تاتر ایرانیان در آمریکا

تبعید البته با آمدن جمهوری اسلامی آغاز نشده است. ایرانیان تبعیدی تقریبا از دوران قاجار رد پایی از خود در فرهنگ و هنر کشورهای دیگر به جای گذاشه باشند. مجله هایی چون «پیکار» در دوران رضا شاه و یا »کاوه» خود نشانی از این واقعیت است. اما ایرانیان در هیچ دوره‌ی تاریخی چون حکومت جمهوری اسلامی، اینچنین طعم تلخ تبعید را نچشیده بودند. از همه مهمتر در هیچ دوره‌ای ایرانیان به لحاظ کمی و کیفی اینهمه تبعیدی نداشتند. تبعیدی های این دوره از بسیاری جهات قابل تعمق و نیاز به پژوهش همه جانبه است . گرچه شماری به بخشی از این نیاز پاسخ نظری و عملی داده اند، اما هنوز هم این درد ۴۰ ساله به قدر کافی بررسی نشده است. در این دوره از تبعید ما با تنوع عجیبی روبرو هستیم. از کارگر و روشنفکر، از دینی و سکولار، از هنرمند و دانشمند تا فرهنگی و صنعتگر خاک کشور را ترک کرده اند تا بلکه روزگار بهتری را برای خویش در برون از سرزمین استبدادی رغم بزنند!

تبعیدیان تاتری هم یکی از این گروه‌های بزرگ هستند که از همان سالهای نخست آمدن حکومت جمهوری اسلامی به کشورهای دیگر رحل سفر بربستند. 

برخی تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که چهار کشور مرکز اینها گشتند: آمریکا، انگلستان، فرانسه و المان. نخستین و مهم‌ترین فعالیت‌های تاتری را هم باید در همین چهار کشور جستجو کرد. آمریکا البته که یکی از این مراکز مهم است و تولیدات تاتری بسیار متنوع ( به لحاظ سلیقه و نگاه به هنر تاتر و موضوع) داشته است. در آمریکا انسانهای چون خلیل دیلمقانی سالها چراغ تاتر را با روشنگری روشن نگاه داشتند و کسانی چون مرزبان و ژیان و بسیاری دیگر که به تعهدات سابق پایبند ماندند و شماری دیگر که بعدتر تولیدات تاتری کردند، به تاتر تفریحی و سرگرم کننده روی آوردند.

حالا در فراخون اخیر من برای تکمیل آرشیو تاتر آقای «مسعود چم آسمانی» از آمریکا پاسخ مثبت داده‌اند و مدارکی از نخستین تلاش‌های تاتری در آمریکا که خود ایشان هم در آنها شرکت داشتند، ارسال کردند.

ارزش کار آقای چم آسمانی چند برابر دیگر دوستان است. زیرا ایشان در این سالهای اخیر از امکان هر نوع تحرک جسمی بی‌بهره شده اند و تقریبا در طول روز و شب روی تخت دراز کشیده اند. با این همه وقتی از تلاش من باخبر شدند، اقدام عملی کردند و مرا از محبت خویش برخوردار و سخت شاد.

البته در این فاصله باز دوستان دیگری بوده اند که به فراخون من نه تنها در کلام لبیک گفته اند، بلکه در عمل. از همه اینها از جمله و به ویژه خانم «نرگس وفادار» که اخیرا به کمک و کوشش خانم فریده تهرانی، همه مدارک تاتری خود را برایم ارسال کرده‌اند، سپاسگزارم. همچنین از خانم گوشه گیر که هنوز در ارسال مدارک فعال هستند و آقای حمید احیا که در آمریکا پیگر ماجرا و علی کامرانی که به شیوه قطره‌چکان اسرائیلی مدام آرشیو ما را آبیاری می‌کند! 

تا ببینیم از اینهمه تلاش چه گلی بر دشت تاتر ما خواهد روئید. به امید آن روز!

————-

کار به کجا کشیده است؟

در هر شماره معرفی تاتر برون مرزی من یک گزارش کوتاه هم از کارهای انجام داده می‌دهم تا دوستان بتوانند نتیجه فعالیت های ما را دنبال کنند.

کار آرشیو تاتر برون مرزی را من بر سه پایه استوار کرده ام: 

اجرا شناسی، کتاب شناسی و مطلب شناسی!

در حال حاضر ما روی اجراشناسی متمرکز هستیم و در این مرحله سعی داریم آنچه میتواند وجود و نحوه تلاش تاتری را به اثبات برساند، جمع‌اوری کنیم. یعنی مدارکی که نشانی از یک اجرای صحنه‌ای یا روخوانی نمایشی و یا سخنرانی و گفتگوی تاتری را بازگویی می‌کند. در اینجا ما نیاز به مدارکی چون پوستر، بروشور، تراکت، اطلاعیه مطبوعاتی، نقد … داریم. تا کنون من ۶۷۱ مورد تاتری در لیست اجراشناسی ثبت کرده ام. گرچه هنوز به نیمه‌ی کار هم نرسیده‌ایم.

چنانچه این بخش کار (اجرا شناسی) به پایان رسید به کتابشناسی و مطلب شناسی خواهیم پرداخت. بی‌شک مطلب شناسی کاری طاقت‌فرسا خواهد بود چون باید همه مطالب تاتری در مطبوعات و سایتهای اینترنتی و غیره را در بر بگیرد. دوستانی که می‌خواهند به آرشیو ما کمک کنند می‌توانند در اوقات فراغت در سایتهای ایرانی دنبال حضور و وجودی از تاتر بگردند و لینک یا کل نوشته بعلاوه لینک (آدرس) آن را برای ما بفرستند.

دوستان میتوانند همچنان مدارک خود را از طریق فیسبوک و اینستا گرام و ایمیل (asghar_nosrati@yahoo.de) ارسال دارند.

با سپاس

اصغر نصرتی

۱۲ یولی ۲۰۲۰