تاتر برونمرزی ایرانیان ۱۲
پیش به سوی تکمیل آرشیو تاتر
چند حکایت از یک نمایش!
همین چند روز پیش گروه تاتر اگزیت از ایران، به مناسبت درگذشت غلامحسین ساعدی، یک هفته برنامه تدارک دیده بود. از میان اینها دو برنامه؛ یکی گفتگو با آقای رحمانی نژاد در ارتباط با کارگردانی نمایش «اتللو در سرزمین عجایب» و دیگری پخش فیلم نمایش مذکور بود که بحث بسیار برانگیخت. خلاصه اینکه گفتگو طرح چند ادعا و تقابل را در برداشت و پخش فيلم هم اتهام سانسور بخش آخر و مهم نمایش (به زعم مخالفین).
گرچه من در مقامی نیستم که بتوانم قضاوتی را در این ارتباط ارائه دهم، اما نکته مهم این ماجرا ربط مستقیم با آرشیو تاتر برونمرزی دارد. اگر تاترورزان از دیرباز هریک می‌توانستند اندکی به فکر آرشیو شخصی و عمومی تاتر باشند، امروز حداقل یک مشکل در ماجرای نمایش «اتللو در سرزمین عجایب» کمتر داشتیم. اصلن معلوم نیست چرا باید از یک نمایش فقط کارگردان یک نسخه ویدئویی داشته باشد؟ آمدیم ایشان آن نسخه را گم کرد یا اتفاقی بر او پیش آمد یا نسخه دچار حریق شد. چرا باید از چنین نمایشی مهم و تاریخی، آنهم پس از بیست سال از اجرایش، تنها یک نسحه نزد یک نفر باشد؟
مشکل دیگر کمبود تاریخ شفاهی تاتر برونمرزی است که متاسفانه گام‌های اندکی در این راه برداشته شده، اما هنوز کلی کار طی نشده باقی است. تاریخ شفاهی تاتر در اصل ماجراهای پشت صحنه‌ی، از ابتدای شکل گیری تا پایان اجراها، هر نمایش را روشن می‌کند. شاید به همین دلیل بود که در اتباط با اختلافات پیش آمده، نگارنده این سطور پیشنهاد یک گفتگوی جمعی با همه دست‌اندرکاران نمایش «اتللو در سرزمین عجایب»، را دادم. تا اولن همه حرف‌های ناگفته طرح شود و هم نمونه کاری باشد برای همه نمایش‌های اینچنینی!
متاسفانه انحصارطلبی و دسته‌بندی، خودمحوری و خود را در جمع گران فروختن، شده بیماری بسیاری از اهل تاتر. شاید با گفتگوهای جمعی (فعلن اینترنتی) بتوان بر برخی از این معایب رفتاری فائق آمد و به شماری از ابهامات روشنی بخشید. از همه مهمتر آرشیو تاتر برونمرزی را غنی‌تر کرد. به هر صورت من منتظر پاسخ دوستان به این پیشنهاد هستم.
باری، کار چندین و چند ساله‌ی جمع‌آوری آرشیو تاتر برونمرزی همچنان ادامه دارد. در حال حاضر ما همه تراکت‌ها، بروشورها و پوسترها را اسکن کرده ایم. بخش قابل توجه ای از مطلب‌شناسی (بریده جراید) تاتری را هم به پایان رسانده ایم. به موازات آن نام همه بروشورها را هم در بخش اجرا شناسی درج کرده ام. تا کنون بیش از ۱۰۰۰ نمایش ثبت شده‌است. البته درج اجراها هنوز شامل پوستر و تراکت نشده‌اند. گرچه همگی آرشیو دیجیتالی شده اند. آنها هم به مرور انجام خواهند گرفت. ضعف فعلی آرشیو بخش «نقد» نمایش‌هاست که در مطبوعات پراکنده منعکس شده اند و ما بسیاری از آن را نداریم.
از دیگر سو هنوز اندکی از همکاران تاتری به قول خود وفا نکرده اند و ما منتظر همت آنها هستم و شماری هم البته تنبلی را پیشه کرده اند و تمایلی به همکاری نشان نمی‌دهند. دیگر کمبودهای آرشیو بخشی از اسناد جشنواره تاتر پاریس و همچنین جشنواره هامبورگ است. از این راه از کسانی که در این رابطه مدارکی دارند، طلب یاری می‌کنیم.
در اینجا چند عکس از مدارک تازه اسکن شده، برای نمونه و بدون هر نوع گزینش، می‌گذارم تا با این فعالیت‌ها تجدید خاطره ای کرده باشیم.
اصغر نصرتی
۶ دسامبر ۲۰۲۰