برگردان، تالیف و تنظیم: اصغر نصرتی
اشاره
این نوشته را سالها پیش برای «کتاب نمایش» و به مناسبت «روز جهانی تاتر» تهیه دیدم. بعد از آن هر ساله آن را کامل کرده و اگر فرصتی دست داده، پیام آن سال را هم ضمیمه این نوشته کرده ام. «گروه تاتر چهره» و «کتاب نمایش» در سال ۲۰۰۱ برای نخستین بار در شهر کلن روز جهانی تاتر را جشن گرفتند و بسیاری از هنرمندان تاتر در آن شرکت فعال داشتند. این سنت سه سال همراه با فیلم و برپایی نمایشگاه و گزارشی از فعالیت‌های تاتری ایرانیان در خارج از کشور، دوام یافت. اکنون این نوشته پس از چندین سال با اندک تغییر و تکمیل جدول ارسال پیام‌ها قدیم علاقمندان تاتر می‌کنم.
به منظور بزرگداشت و گسترش هنر تآتر در سراسر دنيا، در سال ۱۹۴۷ ميلادي (۱۳۲۶ شمسي) نمايندگان بيست‌وپنج كشور دنیا، به دعوت سازمان جهاني يونسكو، انستيتوي بين‌المللي تآتر را بنيان نهادند.
در سال ۱۹۶۱ بنا به پيشنهاد مركز تآتر فنلاند (هلسينكي) كه از سوي بسياري از كشورهاي اسكانديناوي نيز حمايت شد، روز جهاني تآتر به يونسكو پيشنهاد گشت. اين پيشنهاد در نهمين كنگره‌ي جهاني انستيتوي بين‌المللي تآتر (ITI) مورد تصويب قرار گرفت. و در فستيوال سالانه‌ي پاريس روز بيست‌و‌هفتم مارس به عنوان روز جهاني تآتر تعيين شد.
از آن پس و به همين مناسبت هر ساله از سوي يونسكو و به عبارت ديگر انستيتوي بين‌المللي تآتر، يكي از هنرمندان مشهور جهان براي ارسال پيام انتخاب مي‌شوند و يونسكو اين پيام را به سراسر جهان ارسال مي‌دارد. نمايندگان انستيتوي بين‌المللي تآتر در هر كشور نيز بنا به سنت هرساله‌ي خويش آن پيام را به زبان محلي برگردانده و در اختيار مطبوعات كشور و مراكز خبري قرار مي‌دهند.
از سال ۱۹۶۲ كه ارسال پيام مرسوم شد، تا كنون هنرمندان بسياري بدین مناسبت براي اين كار انتخاب شد‌ه‌اند كه از جمله مي‌توان افرادي چون ژان كوكتو (۱۹۶۲)، آرتور ميلر (۱۹۶۳)، لورنس اليويه (۱۹۶۴)، هلنه وايگل (۱۹۶۷)، پيتر بروك (۱۹۶۹ و ۱۹۸۸)، اوژن يونسكو (۱۹۷۶)، مارتين اسلين (۱۹۸۹) را نام برد. در سطح بين‌الملي تا كنون دو بار اين پيام‌ها در مجموعه‌اي به چاپ رسيده اند؛ يكبار توسط مركز انستيتوي بين‌المللي تآتر کشور ونزئولا که تا سال ۱۹۹۳ را در بر گرفته است و بار ديگر توسط مركز تاتر بنگلادشي، که تا سال ۲۰۰۰ را منعکس کرده است.
برگزاري و توجه به روز جهاني تآتر در ایران نيز از قدمت طولاني برخوردار است. از جمله مراكزي كه روز جهاني تآتر را در دوران شاه گرامي داشته و به همين مناسبت گه‌گاه مراسمي برپا می کرد و يا پيام ارسالي يونسكو را برگردانده و در سطح هنرمندان منعكس می‌ساخت، یکی مركز هنرهاي دراماتيك بود و آن دیگری جامعه‌ي هنري آناهيتا. آناهيتا در تابستان ۱۳۵۸ كتابي (۲) با عنوان «نگاهي به سي‌و‌پنج سال تآتر مبارز» به مناسبت روز جهاني تآتر انتشار داد كه در آن علاوه بر برخي سخنراني‌ها به همين مناسبت، برگرداني از پيام‌هاي بين‌المللي را از سال ۱۹۶۲ تا ۱۹۷۶را نیز در بر داشت.
در كشور ما تا كنون سنت بر اين بوده كه علاوه بر پيام بين‌المللي، يكي از شخصيت‌هاي فرهنگي کشور نيز پيام ملي ارسال كند. متاسفانه از آنجا كه ميان حكومت‌ها و برخي از هنرمندان همواره اختلاف بوده و از آنجا كه ميان نهادهاي تآتري غير دولتي نيز همواره توافق و همراهي كامل وجود نداشته است، اين نوع پيام‌هاي ملي چندان جدي گرفته نشده اند.
از سال۱۹۶۲ كه ارسال پيام به مناسبت روز جهاني تآتر مرسوم شد، تاكنون ۶۱ پيام از سوي هنرمندان تآتري و غير تآتري سراسر جهان ارسال شده است که نگارنده آنها را در جدول زیر تهیه و تنظیم کرده ام. (۱)
اصغر نصرتی (چهره)
کلن، ۸ مارس ۲۰۲۲
1- ژان كوكتو(1962)،
2- آرتور ميلر (1963)،
3- لاورنس ُاليويه و ژان لوئي‌بارو (1964)،
4- ناشناس (1965)،
5- رنه مائو (1966)،
6- هلنه وايگل (1967)،
7- ميگل آنجل آستورياس (1968)،
8- پتر بروك (1969)،
9- دميتري شوستاكويچ (1970)،
10- پابلو نرودا (1971)،
11- موريس بژار (1972)،
12- لوچينو ويسكونتي (1973)،
13- ريچارد برتون (1974)،
14- الن استوارت (1975)،
15- اوژن يونسكو (1976)،
16- رادو بلي‌گان (1977)،
17- پيام ملي (1978)،
18- پيام ملي (1979)،
19- جانوس وارمينسكي (1980)،
20- پيام ملي (1981)،
21- لارس مالمبورگ (1982)،
22- آمادور ماتر بوو (1983)،
23- ميخائيل تزارو (1984)،
24- آندرب لوئيس پرينت‌تي (1985)،
25- وله سوينكا (1986)،
26- آنتونيو گال (1987)،
27- پتر بروك (1988)،
28- مارتين اسلين (1989)،
29- كيرلي لاورو (1990)،
30- فدريكو مايرو (1991)،
31- جورج اُل‌لي و آرتور اوزلاز پيتري (1992)،
32- ادوارد آلبي (1993)،
33- واسلاو هاول (1994)،
34- هومبرتو اوسيني (1995)،
35- سادلا واننوس (1996)،
36- يونگ اوك كيم (1997)،
37- پيام ويژه (1998)،
38- ويجيس فينبوگادوتير (1999)،
39- ميشل ترمبلاي (2000)،
40- ياكووُس كامپانلِيس (2001).
41- گريش کارناد (2002)
42- تانکر دورست ( 2003)
43- فتحيه ا العسال (2004)
44- آرين مونشکين (2005)
45- ویکتور هوگو راسکن بندا (2006)
46- محمد ال قاسیمی (2007)
47- روبرت لپاگه (2008)
48- آگوست بوآل (2009)
49- یودی دنچ (2010)
50- جسیکا کآوآ (2011)
51- جان مالکویچ (2012)
52- داریو فو (2013)
53- برت بایلی (2014)
54- کریستوف وارلیکوسکی ۲۰۱۵
55- آناتولی واسیلیف 2016
56- ایزابل هوپرت 2017
57- سايمون مک‌بزنی 2018
58- كارلوس سلدران 2019
59- شهید ندیم 2020
60- هلن میرن 2021
61- پیتر سلرز 2022