برگردان، تالیف و تنظیم: اصغر نصرتی
اشاره
این نوشته را سالها پیش برای «کتاب نمایش» و به مناسبت «روز جهانی تاتر» تهیه دیدم. بعد از آن هر ساله آن را کامل کرده و اگر فرصتی دست داده، پیام آن سال را هم ضمیمه این نوشته کرده ام. «گروه تاتر چهره» و «کتاب نمایش» در سال ۲۰۰۱ برای نخستین بار در شهر کلن روز جهانی تاتر را جشن گرفتند و بسیاری از هنرمندان تاتر در آن شرکت فعال داشتند. این سنت سه سال همراه با فیلم و برپایی نمایشگاه و گزارشی از فعالیت‌های تاتری ایرانیان در خارج از کشور، دوام یافت. اکنون این نوشته پس از چندین سال با اندک تغییر و تکمیل جدول ارسال پیامها قدیم علاقمندان تاتر می‌کنم.
به منظور بزرگداشت و گسترش هنر تاتر در سراسر جهان، در سال ۱۹۴۷ ميلادي (۱۳۲۶ شمسي) نمايندگان بيست و پنج كشور دنیا، به دعوت سازمان جهاني يونسكو، انستيتوي بین المللی تاتر را بنيان نهادند. در سال ۱۹۶۱ بنا به پيشنهاد مركز تاتر فنلاند (هلسينكي) كه مورد حمایت بسياري از كشورهاي اسكانديناوي نيز بود، روز جهاني تاتر به يونسكو پيشنهاد شد، اين پيشنهاد در نهمين كنگره‌ي جهاني انستيتوي بین المللی تاتر (ITI) مورد تصويب قرار گرفت و در فستيوال سالانه‌ي پاريس روز ۲۷ مارس به عنوان روز جهاني تاتر تعيين شد. از آن پس و به همين مناسبت هر ساله از سوي يونسكو و به عبارت ديگر انستيتوي بین المللی تاتر، يكي از هنرمندان مشهور جهان براي ارسال پيام انتخاب مي‌شوند و يونسكو اين پيام را در اختیار نمايندگان بین المللی تاتر كشورها قرار می‌دهد. نيز بنا به سنت هرساله‌ي خويش آن پيام را به زبان محلي برگردانده و در اختيار مطبوعات كشور و مراكز خبري قرار مي‌دهند. از سال ۱۹۶۲ كه ارسال پيام مرسوم شد، تا كنون هنرمندان بسياري بدین مناسبت براي اين كار انتخاب شد‌ه‌اند كه از جمله مي‌توان افرادي چون ژان كوكتو (۱۹۶۲)، آرتور ميلر (۱۹۶۳)، لورنس اليويه (۱۹۶۴)، هلنه وايگل (۱۹۶۷)، پيتر بروك (۱۹۶۹ و ۱۹۸۸)، اوژن يونسكو (۱۹۷۶)، مارتين اسلين (۱۹۸۹) را نام برد. در سطح بين‌المللی تا كنون دو بار اين پيام‌ها در مجموعه‌اي به چاپ رسيده اند؛ بار نخست را مركز انستيتوی بین المللی تاتر کشور ونزئولا انجام داده و شامل پیامها تا سال ۱۹۹۳ است و بار دوم مرکز تاتر بنگلادش انجام داده، که در برگیرنده ی پیامها تا سال ۲۰۰۰ است. تا کنون ۶۲ پیام بدین مناسبت از سوی هنرمندان به سراسر جهان ارسال شده است.
برگزاری و توجه به روز جهانی تاتر در ایران نيز از قدمت طولاني برخوردار است. از جمله مراكزي كه روز جهاني تاتر را در دوران پهلوی دوم گرامي داشته و به همين مناسبت گه‌گاه مراسمي نیز برپا می‌کردند و يا پيام ارسالي يونسكو را به فارسی برگردانده و در در اختیار گروخ‌های تاتری قرار می‌دادند. یکی مركز هنرهاي دراماتيك («مرکز ملی تاتر در ایران») و آن دیگری جامعه‌ي هنري آناهيتا بود.
در سال ۱۳۴۹(؟) مرکز ملی تاتر در ایران کتابی به نام «روز جهانی تئاتر» و تابستان ۱۳۵۸ آناهيتا كتاب دیگری با عنوان «نگاهی به سي‌و‌پنج سال تاتر مبارز» بدین مناسبت منتشر کردند. هر دو کتاب ضمن ترجمه برخی از پیامها تا سال ۱۹۶۷ نگاهی به تاریخچه‌ی روز جهانی تاتر داشته‌اند و گزارش‌هایی از مراسم روز جهانی تاتر در ایران را نیز منعکس ساختند.
شماری از ایرانیان اهل تاتر در خارج از کشور هم، از جمله در آلمان و انگلیس، روز جهانی تاتر را گرامی داشته و بدین مناسبت مراسمی نیز برپا کرده اند. در شهر کلن در آغاز گروه تاتر باربد بدین امر اقدام ورزید و از سال ۲۰۰۱ نگارنده به همراه همکارانم در هیئت تحریه‌ی کتاب نمایش و با اعضاء گروه تاتر چهره و برخی فعالان تاتری سنت برپایی مراسم روز جهانی تاتر را تداوم بخشیدیم.
اکنون پس از چند سال وقفه باز از سال ۲۰۲۲ سعی بر آن دارم تا ضمن گرامی داشت این روز، فرصتی نیز برای دیدار تاترورزان و علاقمندان این هنر مهیا سازم. امیدوارم با حضور شما و همراهی همکاران تاتری این دیدارهای سالانه همچنان ادامه یابد و هر سال به غنای آن افزوده شود.
۱- ژان كوكتو ۱۹۶۲
۲- آرتور ميلر ۱۹۶۳
۳- لاورنس ُاليويه و ژان لوئي‌بارو ۱۹۶۴
۴- ناشناس ۱۹۶۵
۵- رنه مائو ۱۹۶۶
۶- هلنه وايگل ۱۹۶۷
۷- ميگل آنجل آستورياس ۱۹۶۸
۸- پتر بروك ۱۹۶۹
۹- دميتري شوستاكويچ ۱۹۷۰
۱۰- پابلو نرودا ۱۹۷۱
۱۱- موريس بژار ۱۹۷۲
۱۲- لوچينو ويسكونتي ۱۹۷۳
۱۳- ريچارد برتون ۱۹۷۴
۱۴- الن استوارت ۱۹۷۵
۱۵- اوژن يونسكو ۱۹۷۶
۱۶- رادو بلي‌گان ۱۹۷۷
۱۷- پيام ملي ۱۹۷۸
۱۸- پيام ملي ۱۹۷۹
۱۹- جانوس وارمينسكي ۱۹۸۰
۲۰- پيام ملي ۱۹۸۱
۲۱- لارس مالمبورگ ۱۹۸۲
۲۲- آمادور ماتر بوو ۱۹۸۳
۲۳- ميخائيل تزارو ۱۹۸۴
۲۴- آندرب لوئيس پرينت‌تي ۱۹۸۵
۲۵- وله سوينكا ۱۹۸۶
۲۶- آنتونيو گال ۱۹۸۷
۲۷- پتر بروك ۱۹۸۸
۲۸- مارتين اسلين ۱۹۸۹
۲۹- كيرلي لاورو ۱۹۹۰
۳۰- فدريكو مايرو ۱۹۹۱
۳۱- جورج اُل‌لي و آرتور اوزلاز پيتري ۱۹۹۲
۳۲- ادوارد آلبي ۱۹۹۳
۳۳- واسلاو هاول ۱۹۹۴
۳۴- هومبرتو اوسيني ۱۹۹۵
۳۵- سادلا واننوس ۲۹۹۶
۳۶- يونگ اوك كيم ۱۹۹۷
۳۷- پيام ويژه ۱۹۹۸
۳۸- ويجيس فينبوگادوتير ۱۹۹۹
۳۹- ميشل ترمبلاي ۲۰۰۰
۴۰- ياكووُس كامپانلِيس ۲۰۰۱
۴۱- گريش کارناد ۲۰۰۲
۴۲- تانکر دورست ۲۰۰۳
۴۳- فتحيه ا العسال ۲۰۰۴
۴۴- آرين مونشکين ۲۰۰۵
۴۵- ویکتور هوگو راسکن بندا ۲۰۰۶
۴۶- محمد ال قاسیمی ۲۰۰۷
۴۷- روبرت لپاگه ۲۰۰۸
۴۸- آگوست بوآل ۲۰۰۹
۴۹- یودی دنچ ۲۰۱۰
۵۰- جسیکا کآوآ ۲۰۱۱
۵۲- جان مالکویچ ۲۰۱۲
۵۲- داریو فو ۲۰۱۳
۵۳- برت بایلی ۲۰۱۴
۵۴- کریستوف وارلیکوسکی۲۰۱۵
55- آناتولی واسیلیف ۲۰۱۶
۵۶- ایزابل هوپرت ۲۰۱۷
۵۷- سايمون مک‌بزنی ۲۰۱۸
۵۸- كارلوس سلدران ۲۰۱۹
۵۹- شهید ندیم ۲۰۲۰
۶۰- هلن میرن ۲۰۲۱
۶۱- پیتر سلرز ۲۰۲۲
۶۲- سمیحه ايوب ۲۰۲۳